Bhartiba K. Zala

Psychology Department, Nandkunvarba Mahila College,Bhavnagar

આજની દુનિયા ડિજિટલ થઈ ગઈ છે જીવનના દરેક ક્ષેત્ર રોજબરોજના દરેક કાર્યમાં આજે ડિજિટલ ટેકનોલોજી વિના ના વિશ્વની કલ્પના થઈ શકે એમ નથી આજના યુગમાં નાના બાળકથી માંડીને દરેક વ્યક્તિ આધુનિક ઉપકરણો ખાસ કરીને સ્માર્ટફોન થી જોડાયેલી છે ડિજિટલ વિશ્વા આપણા રોજિંદા જીવનની વધુને વધુ મહત્વપૂર્ણ પાસો બની ગયું છે અને તે આપણે જે રીતે કંઈ પણ કરીએ છીએ તેમાં પરિવર્તન લાવી દીધું છે શું તમે સોશિયલ મીડિયા ઓનલાઇન શોપિંગ વીડિયો કોલ્સ અને સર એન્જિન વિનાની દુનિયાની કલ્પના કરી શકો. માહિતી સમાજ કે જેમાં આજના ઘણા બાળકો મોટા થઈ રહ્યા છે તે માત્ર માઉસના ક્લિકથી ડિજિટલ બ્રહ્માંડમાં દરેક પ્રદાન કરે છે ઇન્ટરનેટ સાથે જોડાયેલા કોમ્પ્યુટર કે મોબાઈલ ફોન દ્વારા અભૂતપૂર્વ સ્તરની માહિતી ઉપલબ્ધ છે

ખાસ કરીને આજના કિશોરો જેને આપણે ડિજિ ટોડ કહીએ તેમનામાં સ્માર્ટફોન અને અન્ય તકનીકોનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે આ સંબંધમાં વધુ સમજવા અને સંશોધનમાં અંતર શોધવા માટે આ પેપર ડિજિટલ ટેકનોલોજી ના ઉપયોગ અને તેની મનોવૈજ્ઞાનિક ભાવાત્મક પરિણામો સંબંધી વિવિધ પુરાવાઓનું મૂલ્યાંકન કરી અહેવાલ આપશે.

21 મી સદી ના યુવાનો ડિજિટલ વસ્તી તરીકે વિકસિત થવાના પરિણામે ડિજિટલ અને મીડિયા તકનીકોમાં અસાધારણ પ્રવેશ ધરાવે છે પરિણામે બાળકો માટે સુરત ડિજિટલ ઉપકરણો અને મીડિયા પ્રવૃત્તિઓ સતત વધી રહી છે ડિજિટલાઈઝેશનના આ વર્તમાન ઝડપી ક્રાંતિ ને લીધે આજના યુવાનો બહુ પક્ષીઓ ડિજિટલ પેઢીના છે માટે વર્તમાન ડિજિટલ યુગમાં કિશોર અવસ્થા માટેની અસરોને સમજવા માટે તાજેતરના ડિજિટલ ફેરફારો કિશોર અવસ્થાના મનોવૈજ્ઞાનિક અને ભાવાત્મક સુખાકારીને કઈ રીતે અસર કરી શકે તેની તપાસ કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.

ડિજિટલ ટેકનોલોજી આપણા રોજિંદા જીવન નો એક અભિન્ન હિસ્સો બની ગઈ છે સ્માર્ટફોન થી લઈને સોશિયલ મીડિયા સુધી ડિજિટલ ટેકનોલોજી સમાજ પર સકારાત્મક અને નકારાત્મક બંને અસરો લાવી છે એક તરફ તેણે આપણું જીવન વધુ અનુકૂળ અને કનેક્ટેડ બનાવ્યું છે જેનાથી સમગ્ર વિશ્વના લોકો સાથે માહિતી અને વાતચીત સરળ બની છે બીજી બાજુ ગોપનીયતા વ્યસન અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ની અસર વિશેની ચિંતાઓ તરફ દોરી ગયું છે.

ડિજિટલ ટેકનોલોજી ની સકારાત્મક અસર

ડિજિટલ ટેકનોલોજી આપણે જે રીતે જીવીએ છીએ કામ કરીએ છીએ તેમાં ક્રાંતિ લાવી છે આરોગ્ય સંભારમાં સુધારો કરવાથી માંડીને શિક્ષણ વધારવા સુધી ડિજિટલ દુનિયાએ આપણા જીવનમાં ઊંડી અસર કરી છે જેમાં નીચેના મુદ્દાઓને સમાવિષ્ટ કરી શકા ય

1 ઉન્નત સંચાર અને કનેક્ટિવિટી

2 કાર્ય ક્ષમતા અને ઉત્પાદકતા

3 શું વ્યવસ્થિત વ્યવસાયિક પ્રક્રિયા અને કામગીરી

4 આરોગ્ય અને દવામાં પ્રગતિ

ડિજિટલ ટેકનોલોજી ની નકારાત્મક અસરો

ડિજિટલ ટેકનોલોજી ફાયદા સાથે નકારાત્મક અસરો લાવે છે જેને આપણે અવગણી શકીએ નહીં ટેકનોલોજીના વધુ પડતા ઉપયોગ મનોવૈજ્ઞાનિક સામાજિક અને આરોગ્ય અસરો કરે છે ખાસ કરીને નાના બાળકો પર નિષ્ણાતોએ વ્યક્તિગત સંબંધો અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ડિજિટલ જીવનની નકારાત્મક અસરો પણ નોંધી છે.

જ્યારે ટેકનોલોજીએ નિશંક પણે સગવડતા અને પ્રગતિ લાવી છે ત્યારે તેની નકારાત્મક અસરોને ઓળખવી જરૂરી છે ડિજિટલ ટેકનોલોજી ની કેટલીક મુખ્ય નકારાત્મક અસરો આ પ્રમાણે છે

1 ટેકનોલોજી નું વ્યસન અને વધુ પડતો ઉપયોગ

2 સામાજિક અલગતા અને આંતર વ્યક્તિગત કૌશલ્યો માં ઘટાડો

3 સાયબર ધમકે અને પજવણી

4 ખોટી માહિતીનો ફેલાવો અને ફેક ન્યુઝ

5 ઊંઘ અને શારીરિક સ્વાસ્થ્યમાં વિક્ષેપ

કિશોર અવસ્થા અને ડિજિટલ ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ

ડિજિટલ ટેકનોલોજી અસંખ્ય ઉપકરણો સેવાઓ અને ઉપયોગના પ્રકારોને સમાવિષ્ટ કરે છે મોટાભાગની કિશોર અવસ્થામાં ડિજિટલ ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ જોકે હાલમાં મોબાઈલ ઉપકરણો પર થાય છે instagram snap ચેટ જેવા અન્ય ઘણા માધ્યમોના કાર્યો સ્માર્ટફોન કિશોર અવસ્થામાં મીડિયાના ઉપયોગમાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે.

કિશોર અવસ્થા દરમિયાન જીવન અને આત્મસન્માન સાથે પ્રસન્નતાના સાર્વત્રિક સ્તરોમાં વધઘટ થાય છે વર્તમાન પેઢીના જીવન સંતોષ અને આરોગ્યની સ્થિતિ અગાઉની પેઢીઓ કરતા મીડિયા ટેકનોલોજીના ઉપયોગને કારણે વધુ સારી કે ખરાબ દેખાતી નથી તેમ છતાં પણ કિશોર અવસ્થાના વિકાસ પર નવી ટેકનોલોજી ની અસરો અંગેની ચિંતાઓ અને કથિત રીતે સંવેદનશીલ જૂથ તરીકે ડિજિટલ ટેકનોલોજીના પ્રભાવને વ્યાપક ચર્ચા કરવામાં આવી છે એક સર્વેમાં યુએસના ટીનેજર છે જાહેર કર્યું છે કે સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતી ડિજિટલ સેવાઓમાં( સેલ એટ ઓલ2021)

Youtube 85%

Instagram 72%

સ્નેપ ચેટ 68%

ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ સામાજિક છે કે કેમ એ પણ જાણું એટલું જ જરૂરી છે સામાજિક ઉપયોગ તમામ પ્રકારના સંક્રિય આંતર વ્યક્તિગત સંચારને દર્શાવે છે જેમ કે વાતચીત ટેક્સીન અથવા ફોટા પસંદ કરવા પોસ્ટ શેર કરવા જ્યારે બિન સામાજિક ઉપયોગ ચોક્કસ સ્વરૂપો જેવા કે વાંચન લાગણીઓ પર ડિજિટલ ટેકનોલોજીના ઉપયોગની અસર તપાસ કરવા માટે જાગૃતિની જરૂર છે.

કિશોર અવસ્થામાં ટેકનોલોજીના ઉપયોગ પર કોવિડ 19 રોગચાળાની અસર

કોવિડ રોગ શાળાએ ઘણા દેશોમાં સામાજિક અંતર અને આખરે લોકડાઉનના અમલીકરણને પગલે વિશ્વભરના મોટાભાગના લોકોના જીવનમાં અવરોધો ઊભા કર્યા હતા( લીલેરી એ ટ અલ2020) ના ફેલાવાને રોકવા માટે લોકડાઉન નિર્ણાયક હોવાના પુરાવા હોવા છતાં એક વધારાનું માઉન્ટીગ એલાર્મ એ વર્તન પર ભારાત્મક મનોવૈજ્ઞાનિક અને ન્યુરોલોજીકલ પર લોકડાઉન ની અસર છે કિશોરોની સુખાકારી રોગચાળા દરમિયાન સ્માર્ટફોન અને અન્ય ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ માત્ર માતા પિતામાં જ નહીં પરંતુ બાળકો તેમજ તેઓ ગેમીંગ ઓનલાઈન પાઠ અને સમય પસાર કરવા જેવી પ્રવૃત્તિમાં વ્યસ્ત રહેતા હતા. ખાસ કરીને ટેકનોલોજી નો વધુ પડતો ઉપયોગ કિશોરોના માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે ચિંતાજનક પરિવર્ત તરીકે પણ માનવામાં આવે છે

ભાવાત્મક અસરમાં લિંગ તફાવત

ડિજિટલ ટેકનોલોજીના ઉપયોગની ભાવાત્મક અસરમાં લિંગ તફાવત ના પુરાવા દર્શાવાયા છે ખાસ કરીને તે સોશિયલ મીડિયાના ઉપયોગની આસપાસ કેન્દ્રિત છે નરા અને બાર્બર 2014 એ અહેવાલ આપ્યો છે કે સોશિયલ મીડિયા નેટવર્ક પ્રોફાઈલ ની હાજરીની મુખ્ય અસર ડિપ્રેશ મૂડ હોવાનું જણાયું હતું ડિપ્રેશન મોડ માટે લિંગ ની અગ્રણી અસર નોંધવામાં આવી હતી સ્ત્રીઓમાં પુરુષો કરતાં વધુ હતાશા વાળા મૂળ હોય છે ન્યુ રે એટ અલ  2021 કિશોરોમાં ટેકનોલોજીના ઉપયોગના સંબંધમાં માનસિક સ્વાસ્થ્યમાં ફેરફારની અસરોની તપાસ કરી સંશોધકોએ 14 થી 18 વર્ષની વયના છોકરાઓ અને છોકરીઓ વચ્ચેના સમયગાળા દરમિયાન કોઈ ભિન્નતા દર્શાવતા વૈજ્ઞાનિક રીતે 0 થી અલગ અંદાજમાં કોઈ નોંધપાત્ર તારણો નથી

ડિજિટલ ટેકનોલોજીના ઉપયોગને ભાવાત્મક અસર

 કિશોર અવસ્થાના વિકાસ પર નવી ટેકનોલોજી ની અસરો અંગેની ચિંતાઓ અને કથિત રીતે સંવેદનશીલ જૂથ તરીકે ડિજિટલ ટેકનોલોજીના પ્રભાવ માટે તેમની માનવામાં આવતી સંવેદનશીલતા અંગે વ્યાપક ચર્ચા જરૂરી છે. યુરે એટ અલ દ્વારા ભાવાત્મક સમસ્યાઓ અને સોશિયલ મીડિયા વચ્ચેના જોડાણમાં વધારો થયો હોવાનું નોંધવામાં આવ્યું છે 2021 કિશોરોએ પ્રતિકૂળ માનસિક સ્વાસ્થ્ય અસરોનો અનુભવ કર્યો છે જેમાં સામાજિક અલગતા ની લાગણી હતાશા ચિંતા અને કોવિડ 19 રોગચાળા દરમિયાન ડિજિટલ ટેકનોલોજીના વપરાશમાં વધારો થવાના પરિણામે ખરાબ વર્તનમાં વધારો થયો limon અને ટોટો 2021 કિશોરોમાં ડિજિટલ સ્ક્રીન ઉપયોગ અને સુખાકારી વચ્ચે આંકડાકીય થોડો નોંધપાત્ર અથવા નકારાત્મક અર્થ જોવા મળ્યો છે.

ડિજિટલ ટેકનોલોજીના ઉપયોગની અસરને પગલે કિશોરોમાં મનોવૈજ્ઞાનિક અને ભાવાત્મક સુખાકારી એ એક ભયંકર વૈશ્વિક અને જાહેર આરોગ્ય અલાર્મ છે ખાસ કરીને એપિડેમી ઓલોજી સમગ્ર ભૌગોલિક સ્તરોમાં ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ વધવાની સલાહ આપે છે આ સમીક્ષા સમીક્ષા ના પરિણામો ડિજિટલ ટેકનોલોજી ના ઉપયોગ ની આવર્તન અને નકારાત્મક મનોવૈજ્ઞાનિક અને ભાવાત્મક અને 14 થી 18 વર્ષની વયના કિશોરોમાં પરિણામો વચ્ચે મજબૂત અર્થ સૂચવે છે જે આ ક્ષેત્રમાં અગાઉ થયેલા અભ્યાસો સાથે સુસંગત છે.

સંશોધન અભ્યાસો એ ઊંઘની વિક્ષેપ પર સ્ક્રીન મીડિયાના વધુ પડતા ઉપયોગની અસરની વ્યાપક પણે તપાસ કરી છે ડેનિશ મીડિયા કાઉન્સલી ફોર ચિલ્ડ્રન એન્ડ યંગ પીપલ દ્વારા જાન્યુઆરી 2009 માં હાથ ધરવામાં આવેલા સર્વેક્ષણમાં જણાવ્યું છે કે 9 થી 10 વયના ઉત્તરદાતાઓમાં 19% લોકોએ રોજ ઓનલાઈન થાય છે પરંતુ 14 થી 16 વર્ષના લોકોમાં આ સંખ્યા વધીને 80% થઈ છે આ વિશ્વભરના દેશોમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે.